کلستاز (Cholestasis) به معنی کاهش یا توقف جریان صفرا از کبد به روده کوچک است. این اختلال می‌تواند در اثر بیماری‌های داخل کبدی یا خارج کبدی رخ دهد و منجر به تجمع اسیدهای صفراوی، کلسترول و بیلی‌روبین در خون شود. در این مقاله از سایت آرمایشگاه رادمان همراه ما باشید.

علل کلستاز

۱. کلستاز داخل‌کبدی

• بیماری‌های کبدی التهابی یا متابولیک مثل هپاتیت ویروسی، هپاتیت دارویی، بیماری کبد چرب غیرالکلی.

• کلستاز بارداری (Intrahepatic Cholestasis of Pregnancy).

• بیماری‌های ژنتیکی مانند سندرم آلژیل یا نقص‌های ترشح اسید صفراوی.

• تأثیر داروها: برخی داروها مثل آموکسی‌سیلین-کلاولانات، استروئیدها، کلرپرومازین می‌توانند باعث کلستاز شوند.

۲. کلستاز خارج‌کبدی

• سنگ کیسه صفرا و مجاری صفراوی (Choledocholithiasis).

• تومورها: کارسینوم سر پانکراس یا کلانژیوکارسینوم.

• تنگی یا انسداد مجاری صفراوی پس از جراحی یا التهاب.

علائم بالینی

• یرقان (زردی پوست و چشم‌ها).

• خارش شدید (Pruritus) به دلیل رسوب اسیدهای صفراوی در پوست.

• ادرار تیره و مدفوع بی‌رنگ یا کم‌رنگ.

• خستگی و بی‌اشتهایی.

• در کلستاز مزمن: کمبود ویتامین‌های محلول در چربی (A, D, E, K)، استئاتوره (چربی در مدفوع) و پوکی استخوان.

روش‌های تشخیص آزمایشگاهی

تست‌های عملکرد کبد (LFT)

• آلکالن فسفاتاز (ALP): معمولاً به‌شدت افزایش می‌یابد.

• گاما گلوتامیل ترانس‌پپتیداز (GGT): بالا می‌رود و به افتراق از افزایش ALP استخوانی کمک می‌کند.

• بیلی‌روبین توتال و مستقیم: در کلستاز افزایش دارد، مخصوصاً مستقیم (Conjugated).

• ALT و AST: معمولاً در حد متوسط افزایش دارند (نه مثل هپاتیت حاد).

سایر تست‌ها

• سونوگرافی شکم: برای بررسی وجود سنگ یا انسداد مجاری صفراوی.

• MRCP یا ERCP: برای ارزیابی دقیق‌تر مجاری صفراوی و در صورت نیاز درمانی.

• بیوپسی کبد: در موارد مشکوک به کلستاز داخل‌کبدی مزمن.

افتراق کلستاز از بیماری‌های مشابه

• هپاتیت حاد ویروسی یا دارویی: در این موارد ALT و AST بسیار بالاتر از ALP هستند، در حالی که در کلستاز، ALP و GGT بیشتر افزایش می‌یابند.

• بیماری‌های همولیتیک: باعث افزایش بیلی‌روبین غیرمستقیم می‌شوند ولی ALP و GGT بالا نمی‌رود.

• کلستاز بارداری باید از پره‌اکلامپسی و هپاتیت ویروسی افتراق داده شود.

• بیماری‌های استخوانی: ممکن است ALP بالا رود، اما GGT و بیلی‌روبین طبیعی باقی می‌مانند.

درمان

درمان کلستاز وابسته به علت زمینه‌ای است:

• انسداد خارج‌کبدی: درمان جراحی یا اندوسکوپیک (مثل خارج کردن سنگ از طریق ERCP).

• کلستاز داخل‌کبدی دارویی: قطع داروی مسئول.

• کلستاز بارداری: اورسودئوکسی‌کولیک اسید (UDCA) برای کاهش خارش و بهبود عملکرد کبد، و در موارد شدید زایمان زودرس.

• کلستاز مزمن: استفاده از UDCA، مکمل‌های ویتامین‌های محلول در چربی، و درمان خارش با کلستی‌رامین یا ریفامپیسین.

• در تومورها: بسته به محل، جراحی، شیمی‌درمانی یا استنت‌گذاری صفراوی.

جمع‌بندی

کلستاز یک وضعیت مهم بالینی است که می‌تواند ناشی از بیماری‌های ساده و برگشت‌پذیر (مانند سنگ مجاری صفراوی) یا بیماری‌های جدی‌تر (مانند سرطان یا بیماری‌های ژنتیکی کبد) باشد. شناخت علائم، تفسیر صحیح تست‌های آزمایشگاهی و استفاده از روش‌های تصویربرداری، نقش مهمی در تشخیص و افتراق کلستاز از سایر بیماری‌های کبدی دارند. درمان نیز باید بر اساس علت اصلی صورت گیرد و در موارد مزمن، مراقبت‌های حمایتی برای جلوگیری از عوارض ضروری است.

رادمان: بهترین آزمایشگاه فردیس