سندرم آدیسون، که با نام بیماری آدیسون نیز شناخته می‌شود، یک اختلال نادر اما جدی است که به علت ناکافی بودن عملکرد غدد فوق‌کلیوی در تولید هورمون‌های ضروری مانند کورتیزول و آلدوسترون ایجاد می‌شود. این بیماری اولین بار توسط توماس آدیسون در قرن نوزدهم توصیف شد و در حال حاضر به عنوان یک وضعیت پزشکی حیاتی شناخته می‌شود که نیاز به تشخیص سریع و درمان مناسب دارد. در این مقاله از سایت دکتر ابوئی همراه ما باشید. ساختار و عملکرد غدد فوق‌کلیوی غدد فوق‌کلیوی، دو غده کوچک واقع در بالای هر کلیه، از دو بخش اصلی تشکیل شده‌اند: قشر غدد فوق‌کلیوی (Adrenal cortex): تولید هورمون‌های گلوکوکورتیکوئید (مانند کورتیزول)، مینرالوکورتیکوئید (مانند آلدوسترون) و آندروژن‌ها. مدولا (Adrenal medulla): تولید کاتکول‌آمین‌ها مثل آدرنالین و نورآدرنالین. در سندرم آدیسون، عمدتاً قشر غدد فوق‌کلیوی دچار آسیب و کاهش عملکرد می‌شود. علل ایجاد سندرم آدیسون علل خودایمنی (شایع‌ترین علت) در بیش از ۷۰٪ موارد، سندرم آدیسون ناشی از بیماری خودایمنی است که طی آن سیستم ایمنی بدن به اشتباه به سلول‌های قشر فوق‌کلیوی حمله می‌کند و باعث نابودی آنها می‌شود. عفونت‌ها سل (توبerculوزیس): از علل مهم در کشورهای در حال توسعه. عفونت‌های قارچی و ویروسی: مانند HIV و سیتومگالوویروس می‌توانند باعث آسیب غدد شوند. علل دیگر متاستازهای سرطانی به غدد فوق‌کلیوی خونریزی حاد یا ترومای غدد فوق‌کلیوی (سندروم واترهاوس-فریدریکسن) اختلالات ژنتیکی نادر علائم و نشانه‌های سندرم آدیسون سندرم آدیسون اغلب با علائم غیر اختصاصی شروع می‌شود که به مرور زمان شدت می‌یابند: ضعف و خستگی مفرط: یکی از علائم اولیه. کاهش وزن و بی‌اشتهایی هیپوگلیسمی: به دلیل کمبود کورتیزول که نقش تنظیم قند خون را دارد. افت فشار خون و سرگیجه به خصوص هنگام ایستادن (افت فشار خون ارتواستاتیک) هیپرپیگمانتاسیون پوست: تیره‌تر شدن پوست به خصوص در مناطق تحت فشار و چین‌های پوستی به علت افزایش هورمون ACTH. تهوع، استفراغ و درد شکمی اختلالات الکترولیتی: کاهش سدیم خون (هیپوناترمی) و افزایش پتاسیم خون (هیپرکالمی) به دلیل کمبود آلدوسترون. افسردگی و مشکلات روانی در موارد پیشرفته. تشخیص سندرم آدیسون تشخیص دقیق و به موقع سندرم آدیسون اهمیت بالایی دارد و عمدتاً مبتنی بر تست‌های آزمایشگاهی است. آزمایش‌های خون کلیدی: اندازه‌گیری سطح کورتیزول پلاسمایی: در سندرم آدیسون سطح کورتیزول پایه پایین است. اندازه‌گیری هورمون ACTH: در کم‌کاری اولیه فوق‌کلیوی، ACTH به دلیل از دست رفتن بازخورد منفی افزایش می‌یابد. الکترولیت‌ها: هیپوناترمی و هیپرکالمی از نشانه‌های مهم. تست تحریک ACTH (ACTH stimulation test): طلایی‌ترین تست تشخیصی که در آن سطح کورتیزول قبل و بعد از تزریق ACTH سنجیده می‌شود. عدم افزایش سطح کورتیزول پس از تحریک، سند قطعی کم‌کاری غدد فوق‌کلیوی است. جهت انجام آزمایشات سندرم آدیسون آزمایشگاه رادمان فردیس در خدمت شماست سایر تست‌ها: آنتی‌بادی‌های ضد قشر فوق‌کلیوی در موارد خودایمنی تصویربرداری (CT یا MRI) برای شناسایی علل ساختاری یا تومورها درمان سندرم آدیسون جایگزینی هورمونی گلوکوکورتیکوئیدها: معمولاً هیدروکورتیزون به صورت خوراکی روزانه تجویز می‌شود. دوز باید با توجه به شرایط بیمار تنظیم شود. مینرالوکورتیکوئیدها: فلودروکورتیزون برای کنترل فشار خون و تعادل الکترولیتی ضروری است. مدیریت شرایط اضطراری در هنگام استرس شدید، جراحی، بیماری‌های عفونی یا شوک آدیسونی، افزایش دوز داروها و درمان‌های حمایتی لازم است. تزریق وریدی گلوکوکورتیکوئیدها و مایعات در موارد بحرانی. آموزش بیمار بیماران باید نحوه مدیریت بیماری، افزایش دوز داروها در شرایط استرس و مراجعه به موقع به پزشک را بیاموزند. حمل کارت شناسایی پزشکی که بیماری‌شان را مشخص کند، توصیه می‌شود. عوارض و پیش‌آگهی اگر درمان به موقع و مناسب انجام شود، بیماران می‌توانند زندگی طبیعی و با کیفیتی داشته باشند. اما عدم تشخیص یا درمان ناقص می‌تواند منجر به بحران آدرنالین (Adrenal crisis) شود که یک وضعیت تهدید کننده زندگی است. نتیجه‌گیری سندرم آدیسون یک اختلال نادر اما حیاتی است که نیازمند شناخت دقیق و تشخیص سریع می‌باشد. استفاده از تست‌های آزمایشگاهی استاندارد و درمان جایگزینی هورمونی، پایه درمان موفقیت‌آمیز این بیماری است. آگاهی پزشکان و بیماران درباره علائم و نحوه مدیریت بیماری، نقش کلیدی در پیشگیری از عوارض جدی دارد. سوالات متداول درباره سندرم آدیسون سوال ۱: سندرم آدیسون چیست و چرا ایجاد می‌شود؟ جواب: سندرم آدیسون یک بیماری نادر است که در آن غدد فوق‌کلیوی به اندازه کافی هورمون‌های حیاتی مثل کورتیزول و آلدوسترون تولید نمی‌کنند. علت اصلی آن معمولاً حمله سیستم ایمنی بدن به این غدد (بیماری خودایمنی) است، اما عفونت‌ها، خونریزی یا آسیب‌های دیگر هم می‌توانند باعث آن شوند. سوال ۲: چگونه می‌توان سندرم آدیسون را تشخیص داد؟ جواب: تشخیص سندرم آدیسون معمولاً با انجام آزمایش‌های خون انجام می‌شود که سطح هورمون‌های کورتیزول و ACTH اندازه‌گیری می‌شود. تست تحریک ACTH مهم‌ترین آزمایش است که واکنش غدد فوق‌کلیوی به هورمون ACTH را بررسی می‌کند. علاوه بر این، بررسی الکترولیت‌ها و آنتی‌بادی‌ها به تشخیص کمک می‌کند. سوال ۳: درمان سندرم آدیسون چگونه است و آیا قابل درمان است؟ جواب: بله، سندرم آدیسون قابل کنترل است ولی درمان مادام‌العمر نیاز دارد. درمان اصلی شامل مصرف داروهای جایگزین هورمون کورتیزول (گلوکوکورتیکوئیدها) و آلدوسترون (مینرالوکورتیکوئیدها) است. بیمار باید در شرایط استرس‌زا دوز دارو را افزایش دهد و تحت نظارت پزشک باشد تا از عوارض جدی پیشگیری شود.
